Od 1 stycznia 2016 r., tj. po wejściu w życie nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych obowiązuje świadczenie rodzicielskie przysługujące osobom, które urodziły dziecko, a które nie otrzymują zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia macierzyńskiego. Uprawnieni do pobierania tego świadczenia są m.in. bezrobotni (niezależnie od rejestracji lub nie w urzędzie pracy), studenci, rolnicy, a także wykonujący prace na podstawie umów cywilnoprawnych. Także osoby zatrudnione lub prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, jeśli nie pobierają zasiłku macierzyńskiego mogą ubiegać się o świadczenie rodzicielskie.

Świadczenie rodzicielskie wynosi 1000 zł miesięcznie i nie jest uzależnione od kryterium dochodowego (jest to kwota netto gdyż świadczenie rodzicielskie nie podlega opodatkowaniu ani innym obciążeniom).

Wsparcie finansowe w postaci świadczenia rodzicielskiego przysługuje przez rok (52 tygodnie) po urodzeniu dziecka w wysokości 1000 zł miesięcznie, a w przypadku urodzenia wieloraczków ten okres będzie mógł być wydłużony nawet do 71 tygodni.

Świadczenie rodzicielskie nie przysługuje, jeżeli co najmniej jeden z rodziców dziecka otrzymuje zasiłek macierzyński lub uposażenie za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego okres urlopu rodzicielskiego. W związku z powyższym, wykluczona jest możliwość pobierania przez rodziców w tym samym czasie, na to samo dziecko, zarówno nowego świadczenia rodzicielskiego jak i zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego okres urlopu rodzicielskiego.

Dnia 19 marca 2025 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 6 grudnia 2024 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Ustawa wprowadza dodatkowy uzupełniający urlop macierzyński do 8 tygodni lub do 15 tygodni – w zależności od okresu hospitalizacji i tygodnia ciąży, w którym urodzi się dziecko, lub jego masy urodzeniowej. Konsekwencją zmian dokonanych w kodeksie pracy oraz w przepisach regulujących przysługiwanie zasiłku macierzyńskiego jest również zmiana w ustawie o świadczeniach rodzinnych dotycząca świadczenia rodzicielskiego.

W  art. 17c ustawy o świadczeniach rodzinnych, po ust. 3, dodano  ust. 3a–3f w brzmieniu:

„3a. W przypadku urodzenia dziecka:

1. przed ukończeniem 28. tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową nie większą niż 1000 g okresy, o których mowa w ust. 3, ulegają wydłużeniu o tydzień za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 15. tygodnia po porodzie;
2. po ukończeniu 28. tygodnia ciąży i przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży i z masą urodzeniową większą niż 1000 g okresy, o których mowa w ust. 3, ulegają wydłużeniu o tydzień za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 8. tygodnia po porodzie;
3. po ukończeniu 37. tygodnia ciąży i jego pobytu w szpitalu, pod warunkiem że pobyt dziecka w szpitalu po  porodzie będzie wynosił co najmniej 2 kolejne dni, przy czym pierwszy z tych dni będzie przypadał w okresie od 5. do 28. dnia po porodzie, okresy, o których mowa w ust. 3, ulegają wydłużeniu o tydzień za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu w okresie od 5. dnia do upływu 8. tygodnia po porodzie.

3b. Okres wydłużenia, o którym mowa w ust. 3a, potwierdza się na podstawie zaświadczenia wydanego przez szpital, w którym przebywało dziecko. Zaświadczenie zawiera informacje o okresie pobytu dziecka w szpitalu oraz o urodzeniu dziecka:

1. przed ukończeniem 28. tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową nie większą niż 1000 g;
2. po ukończeniu 28. tygodnia ciąży i przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży i z masą urodzeniową większą niż 1000 g;
3. po ukończeniu 37. tygodnia ciąży.

3c. W przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie przy ustalaniu prawa do wydłużenia okresu przysługiwania świadczenia rodzicielskiego na zasadach określonych w ust. 3a należy uwzględnić wagę dziecka o najniższej masie urodzeniowej oraz okres pobytu w szpitalu dziecka najdłużej hospitalizowanego.

3d. Przy ustalaniu prawa do wydłużenia okresu przysługiwania świadczenia rodzicielskiego na zasadach  określonych w ust. 3a okresy pobytu dziecka w szpitalu do upływu odpowiednio 8. albo 15. tygodnia po porodzie sumuje się. Niepełny tydzień zaokrągla się w górę do pełnego tygodnia.

3e. Ustalenie prawa do wydłużenia okresu przysługiwania świadczenia rodzicielskiego na zasadach określonych w ust. 3a–3d następuje jednorazowo na wniosek osoby uprawnionej złożony najpóźniej do ostatniego dnia miesiąca następującego po upływie okresów, o których mowa w ust. 3.

3f. Osoba, o której mowa w ust. 1 pkt 2–4, ma prawo do wydłużenia okresu przysługiwania świadczenia rodzicielskiego na zasadach określonych w ust. 3a, jeżeli pobyt dziecka w szpitalu miał miejsce odpowiednio po objęciu dziecka opieką lub po przysposobieniu dziecka.”

Natomiast w art. 17c w ust. 9 pkt 1 określono, że świadczenie rodzicielskie nie będzie przysługiwać także w przypadku, gdy co najmniej jeden z rodziców dziecka lub osoba, o której mowa w ust. 1 pkt 2 lub 3, otrzymuje zasiłek macierzyński za okres uzupełniającego urlopu macierzyńskiego.

Ponadto w art. 29 ust.1 ww. ustawy z dnia 6 grudnia 2024 r. dodano przepisy przejściowe zgodnie, z którymi nowe brzmienie art. 17c ustawy stosuje się także do osoby, która w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy (tj. 19 marca 2025 r.) jest uprawniona do otrzymywania świadczenia rodzicielskiego lub otrzymuje świadczenie rodzicielskie.  W takim przypadku prawo do świadczenia rodzicielskiego ustala się na wniosek osoby uprawnionej do otrzymywania świadczenia rodzicielskiego lub otrzymującej świadczenie rodzicielskie złożony nie później niż do ostatniego dnia miesiąca następującego po upływie okresów, o których mowa w art. 17c ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Informujemy, że przepis art. 17c ust. 3e nie wprowadza ograniczeń w terminie początkowym, kiedy można złożyć wniosek o przedłużenie okresu przyznania świadczenia rodzicielskiego, co przy zasadzie, iż ustalenie prawa do wydłużenia okresu następuje jednorazowo powoduje, że pobyty dziecka w szpitalu po ustaleniu prawa do wydłużenia świadczenia rodzicielskiego nie dają już uprawnienia do przyznania kolejnego przedłużenia.
 Konsekwencją faktu, iż ww. przepis nie wprowadza ograniczeń w terminie początkowym kiedy można złożyć wniosek o wydłużenie okresu przyznania świadczenia rodzicielskiego, jest także możliwość składania wniosku w różnych terminach. Nadto w zależności od stanu faktycznego osoba będzie spełniała lub nie będzie spełniała warunków do otrzymania świadczenia rodzicielskiego oraz do przedłużenia okresu jego przyznania.

Podsumowując będą 4 przypadki wydłużenia świadczenia rodzicielskiego za okres pobytu dziecka w szpitalu po urodzeniu:

1. Wcześniak urodzony przed ukończeniem 28 tygodnia ciąży – wydłużenie do 15 tygodni za każdy tydzień pobytu w szpitalu po porodzie,
2. Wcześniak urodzony po ukończeniu 28 tygodniu ciąży a przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży z masą urodzeniową większą niż 1000 g – wydłużenie do 8 tygodni za każdy tydzień pobytu w szpitalu po porodzie,
3. Dziecko urodzone zarówno przed terminem (w dowolnym okresie ciąży) jak i terminowo (tj. po 37 tygodniu ciąży) ale z masą urodzeniową nie wyższą niż 1000 g – wydłużenie do 15 tygodni za każdy tydzień pobytu w szpitalu po porodzie,
4. Dziecko urodzone terminowo (tj. po ukończeniu 37 tygodnia ciąży) i z masą urodzeniową większą niż 1000 g – wydłużenie do 8 tygodni za każdy tydzień pobytu w szpitalu pod warunkiem, że od 5 dnia po porodzie do 28 dnia po porodzie będzie miał miejsce pobyt w szpitalu trwający co najmniej 2 kolejne dni.

Dodatkowe wyjaśnienia:

• przy przeliczaniu liczby dni pobytu dziecka w szpitalu na tygodnie (które finalnie uwzględniamy przy ustaleniu wymiaru dodatkowego świadczenia rodzicielskiego), stosujemy zasadę, że tydzień ma 7 dni,
• tygodnie zaokrąglamy zgodnie z art. 17c ust. 3d zawsze w górę, czyli np. 15 dni, które finalnie uwzględniamy przy ustaleniu wymiaru dodatkowego świadczenia rodzicielskiego daje po zaokrągleniu 3 tygodnie przedłużenia pobierania świadczenia, – ostateczny/łączny wymiar przysługującego świadczenia rodzicielskiego, tak jak dotychczas ustalamy zgodnie z art. 57 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego, zgodnie z którym terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu.